چاووشخوانی در اربعین یزد
آیین چاووشخوانی یکی از سنتهای کهن و پرشور مردم یزد در ایام اربعین حسینی است که با هدف اعلام فرا رسیدن ایام عزاداری و دعوت مردم به سوگواری امام حسین (ع) برگزار میشود. این آیین، ریشه در فرهنگ ایرانی دارد و در یزد با حال و هوای خاصی اجرا میشود.
هدف این آیین اطلاعرسانی به مردم درباره آغاز ایام اربعین و دعوت به شرکت در مراسم عزاداری میباشد
چاووشخوانان، که معمولاً صدایی خوش و رسا دارند، اشعار مذهبی و حماسی را با لحنی آهنگین میخوانند. این اشعار اغلب با مصراع معروف «هر که دارد هوس کرب و بلا بسمالله» آغاز میشود و با صلوات ختم میشود.
محل اجرای این ایین مذهبی بالای منارهها، گلدستهها، یا در کوچهها و محلهها است. گاهی چاووشخوانان سوار بر اسب یا پیاده با بیرق سبز یا سرخ در شهر میگردند.
این آیین معمولاً بدون ساز اجرا میشود، اما گاهی برای جلب توجه مردم از شیپور یا بوق استفاده میشود
پیشینه تاریخی و قدمت این آیین به دوره صفویه و قاجار بازمیگردد و در گذشته برای بدرقه زائران کربلا یا مشهد نیز اجرا میشده است. پس از شنیدن چاووشخوانی، مردم با پوشیدن لباس مشکی، نظافت خانهها و آمادهسازی حسینیهها خود را برای عزاداری آماده میکنند.
این آیین، نه فقط یک اعلام عمومی، بلکه نوعی دعوت عاشقانه به سوگواری است.
نمونه ای از متن های چاووشی در یزد:
هر که دارد هوس کرب و بلا بسمالله هر که دارد سر همراهی ما بسمالله
ماه ماتم شد و هنگام عزا بسمالله بهر یاری شهید کربلا بسمالله
ای دل آشفته، بیا وقت سفر نزدیک است نالهی زینب و آهِ پدر نزدیک است
بوی خون میرسد از دشت خطر نزدیک است کاروان میرسد و شامِ شرر نزدیک است
بشنو ای شهر، صدای قدم عشق آمد نالهی نخل و صدای علم عشق آمد
دل ببندیم به آن پرچم عشق آمد روضهخوانی شد و موسم غم عشق آمد
هر که دارد دل شیدا، به صفِ عاشوراست هر که دارد غمِ دل، در حرمِ دل پیداست
هر که دارد سرِ سودای حسین، اینجاست هر که دارد دلِ بیتاب، همین شب با ماست
صلوات بر محمد و آل محمد اللهم صل علی محمد و آل محمد