روز و
ساعت مانده تا اختتامیه پویش
انّا علی العهد

زهره حامیان – 2025-08-19 09:42:22

اربعین، آن روز غریب و در عین حال آشنا، روزی است که میلیونها قلب عاشق، از اقصی نقاط جهان با گامهایی استوار و دلهایی پرامید به سوی کعبه عشق و ایثار حسین بن علی (علیهالسلام) روانه میشوند. این آیین بزرگ، نه صرفاً یک حرکت عاطفی و دینی، بلکه واقعیتی عظیم و پیچیده است که در آن علم، ادب و هنر مانند سه شاخهی متصل به یک تنه واحد، به هم می آمیزند و جلوهای از شکوه معنوی و فرهنگی را رقم میزنند.

اربعین اولین گام از سفر به درون تاریخ و حقیقتی است که دهها قرن است نور آن خاموش نشده است. علم در این عرصه مانند نوری است که مسیر شناخت این حادثه بزرگ را برای انسان معاصر روشن میکند؛ علمی که نه تنها به بعد تاریخی قیام عاشورا مینگرد، بلکه ریشه های فلسفی و اجتماعی این نهضت را تحلیل میکند. مثلاً در فلسفه و کلام، اربعین فرصتی است برای فهم عدالت خواهی، ارزش مقاومت در برابر ظلم، و تجلی مفاهیمی همچون حق طلبی و آزادگی.

در کنار علم، ادب نقشی بی بدیل دارد؛ ادبیاتی که از شعر عاشورایی تا نثرهای عرفانی و داستانهای بیانگر رنج و صبر، بار گران این ماجرا را به دوش میکشد. ادب در اربعین، زبان گفتگوی دلهاست؛ زبانی که سوزناک و خالص، درد و امید را در هم می آمیزد و نسلها را با زنجیری نامرئی به هم پیوند میدهد. مثلاً اشعار عاشورایی، نوحه خوانیها و روضه ها تنها بیان عاطفی نیستند بلکه حافظه جمعی انسانهای آزاده را میسازند و انگیزهای برای حرکت و همدلی میشوند.

اما هنر، نقشی فراتر و گسترده تر دارد و جلوه ظریفترین احساسات، تفکرات و ایده ها را در قالبهای مختلفی مانند نگارگری، خوشنویسی، تئاترهای مذهبی، موسیقی و فیلمهای مستند و داستانی متجلی میسازد. هنر در اربعین، پل ارتباطی است میان ذوق فردی و فرهنگ جمعی، میان زبانهای مختلف و مردم جهان، و این هنرها پیام قیام عاشورا را از مرزهای جغرافیایی و زبانی عبور داده، به یک جریان فرهنگی جهانی بدل میکند. هنر تصویری و نمادین، همچون پرچمهای سیاه و قرمز، نقشها و نگاره های حر، و نمایش های میدانی روز عاشورا، همه در انتقال این پیام عمیق نقش آفرینند.

یکی دیگر از ابعاد پیوند علم، ادب و هنر با اربعین، شناخت و فهم عمیقتر و همه جانبه تر پیام «نه» گفتن به ظلم و “آری” گفتن به عدالت و انسانیت است. این پیام از دل اربعین زاده شده و به واسطه ی علم معنا مییابد، توسط ادب به دلها راه مییابد و با هنر به زیباترین شکل به تصویر کشیده میشود.

اربعین، با وجود تراکم و عظمت جمعیت، یادآور همبستگی فرهنگی و اجتماعی است که نگاه دقیق علمی را میطلبد؛ نگاه جامعه شناسی، روانشناسی و فلسفی که بتواند این پدیده را به عنوان یک جریان زنده و پویا تحلیل کند. در این تحلیلها، نقش هنر نیز بی بدیل است؛ هنری که زبان قلبها را میشناسد و می آموزد چگونه با تصویر و حرکت، معنای درد و امید را بازگو کند.

در متن آیین اربعین، ادب نقش حافظه شفاهی و نوشتاری را بازی میکند. داستانهایی که از زبان پدران و مادران به فرزندان نقل میشود، اشعاری که در منابر و مجالس سوگواری به یاد میآید، و حتی کتابها و مقالاتی که در باب فلسفه عاشورا نوشته میشود، همه و همه پیوندی عمیق میان آیین و ادبیات ایجاد میکند. ادبیات عاشورایی سرشار از نمادها و استعاره هایی است که علاوه بر جنبه عاطفی، معرفت انسانی را ارتقاء میدهد.

علاوه بر آن، هنرهای تجسمی در قالب نقاشیها، پوسترها، هنرهای خیابانی و حتی معماری های محرم و صفر، دریچه هایی هستند به سوی فهم زیباتر و همه جانبه تر این واقعه. در این میان خوشنویسی که کلام عاشورایی را به شکل بصری و هنری مینویسد، یکی از عمیقترین هنرهای ارتباطی با این آیین است؛ چون این خطاطی ها کلمات جان گرفته اند و روح اشعار و روایات را به چشم نمایان میکنند.

فیلم و تئاتر مذهبی، نمایش عینی و ملموس تری از این جریان معنوی است؛ تئاترهای تعزیه، که به صورت زنده تجلی واقعه را بازنمایی میکنند، نمونه ای از هنر در خدمت آیینی معنوی است که هم علم و تاریخ را حفظ میکند و هم ادب و احساس را زنده نگه میدارد. این نمایشها نه تنها آموزشی اند بلکه احساسی ترین زبان را برای انتقال پیام اربعین به کار میگیرند.

اربعین محصول پیوندی ناگسستنی است که در آن هر یک از عناصر علم، ادب و هنر به تنهایی کامل نیستند، بلکه با همراهی هم معنا و تعهدی فراتر از فرد را میسازند. این سه، سه رکن اصلی اند که آیین اربعین را از صرف یک مناسک دینی به یک پدیده فرهنگی-تمدنی تبدیل کرده اند؛ پدیدهای که در آن هر فرد میتواند هم دعوت کننده و هم دعوت شونده باشد، هم راوی و هم مخاطب، هم حافظ ارزشهای اخلاقی و هم مروج پیام عشق و ایثار.

دسته بندی


ارسال نظر

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.