سعید مبیّن شهیر – 2025-09-06 20:21:55

لباس سیاه؛ یک رنگ و چند کارکرد

همه جای شهر نجف و کربلا و خود راهها پر از زائرانی با لباس سیاه است. در کشورهای شیعه، پوشیدن لباس سیاه به معنی عزادار بودن برای عزیزان است. من در طول راه کمتر از لباس سیاه استفاده کردم؛ چون هم دیگران مرا راحت پیدا میکردند و هم لباس روشن گرمای کمتری را به خود جذب میکرد.
بیشتر اشخاصی که در ایام اربعین در شهرهای نجف و کربلا هستند لباس سیاه میپوشند. اما تنها عزاداری برای شهدای کربلا دلیل پوشیدن لباس سیاه نیست. پس از پرس و جوی زیاد فهمیدم که لباس سیاه کارکردهای دیگری نیز در این سفر دارد. از جمله این کارکردها این است که لباس سیاه کثیفی کمتری را نشان میدهد و برای مسافرتهای سختی مانند پیاده روی اربعین، همچنین برای مکانهای شلوغی که همیشه امکان شستشوی لباس وجود ندارد مناسبتر است. لباس سفید با کوچکترین لکهای، ظاهر تمیز و اولیه خود را از دست میدهد.
دلیل دیگر پوشیدن لباس سیاه نشان دادن همبستگی درباره حسینی بودن است. اینکه پوشیدن لباس سیاه نمادی است برای نشان دادن غم و اندوه و از این طریق نشان دادن عقاید یکسان و نتیجتاً پذیرش راحت میان گروههای مختلف که در شهرها و راهها ممکن است فرد با آنها مواجه شود. پوشیدن لباسهای روشن به دیگران این طور القا میکند که فرد یک خارجی ( غیر ایرانی و غیر عراقی) است. بارها به دلیل رنگ لباس من اهالی عراق هنگام خوردن خوراکی در موکبها ملیت مرا پرسیدند. با این همه پوشیدن لباسهایی با رنگهای دیگر مشکلی ایجاد نمیکند و فرد هیچ تفاوتی از نظر دریافت خدمات با دیگران ندارد.
وقتی لباس سیاه را نشانه اندوه در فرهنگ شیعه تعریف میکنیم، منظورمان لباس سیاه ساده است. جوانان ایرانی و عراقی با اینکه بیشترشان لباس سیاه میپوشند اما این لباسها تصاویر، نوشتهها و مفاهیم مختلفی دارند. مفاهیمی که ممکن است دینی یا غیر دینی باشند. در کربلا اشخاصی وجود دارند که روی لباسهای سیاه ساده به رایگان کلمه یاحسین را مینویسند. جوانان ایرانی بسیاری تمایل دارند که لباس سیاهشان نوشته یا مفهوم متناسب با واقعه کربلا را داشته باشد.

معنادار کردن سیاهی

این گونه به نظرم میرسدکه خود رنگ سیاه، که نماد مهمی برای شیعیان است، در بین جوانان به نشانه غم تقلیل یافته است و آنها با نوشتن کلمات یا حک کردن تصاویری روی لباسهای خود میخواهند لباس خود را که نشانه اندوه است معنادار کنند. در ایام گذشته پوشیدن لباس سیاه در ایام محرم و اربعین، معنای غم، حسینی بودن و همه حوادث مربوط به واقعه کربلا را با خود داشت. امروزه جوانان سعی میکنند با نوشتن یا حسین، پاشیدن قطرات قرمز روی لباس سیاه به نشانه خونین شدن لباس، مصور کردن آن با نمادهای کربلا و … نشان دهند که آنها علاوه بر این که غمگین هستند، کربلا را میفهمند. حسین و عاشورا را میفهمند. چیزی که در خود سیاهی ساده لباس در گذشته پدیدار بود. تمایز در سیاه پوشتر شدن نیز میتواند یکی از علتها باشد. اینکه چه کسی بیشتر عاشورا را درک کرده است چگونه برای دیگران قابل ابراز است؟ فقط با لباس سیاه یا به همراه کلی نماد و سخن دیگر؟

نوشته پشت لباس:
تا زمانی که حسین است رفیق دل من/ میل همراه شدن با دگران نیست مرا